ՀԱՊԿ-ի Գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասը երկուշաբթի այցելել էր Հայաստան։ Ուշադրության կենտրոնում Ադրբեջանի հեռ փաստացի շարունակական բախումն է, որը ցանկացած պահի կարող է փոխակերպվել լիարժեք ճգնաժամի։ Մոսկվայի վերահսկողության տակ գտնվող ռազմաքաղաքական բլոկի նպատակը տարածաշրջանում անվտանգության ապահովումն է: Սակայն ներկայիս իրավիճակից Երևանում դժգոհ են եւ մտադիր են բարձրացնել ՀԱՊԿ-ի արդյունավետությունը` նախագահության ընթացքում, որը սկսվում է սեպտեմբերից: Մինչդեռ, ըստ Մոսկվայում, Երևանում եւ Բաքվում «Կոմերսանտի» զրուցակիցների, կազմակերպության մյուս անդամները կարող են գոհ չլինել Հայաստանի ղեկավարության չափազանցված գործունեությունից:
ՀՀ իշխանությունները մեծ հույսեր են կապում ՀԱՊԿ-ի հետ, որը ներառում է Ռուսաստանը, Հայաստանը, Բելառուսը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը։ Ծայրահեղ դժվար կլինի հաղթահարել Արցախում նախորդ տարվա պատերազմի բացասական հետևանքները և խուսափել նոր սրացումից՝առանց դաշնակիցների օգնության: Այնուամենայնիվ, սոցհարցումներն այլ պատկեր են ներկայացնում:
MPG սոցիոլոգիական ծառայության տվյալներով` Հայաստանի բնակիչների 38,3% -ը Ադրբեջանի հետ փաստացի ընթացող հակամարտության լուծման հարցում հույս դրել է Ռուսաստանի օգնության վրա, մինչդեռ միայն 7,2% -ն է ապավինում ՀԱՊԿ օգնությանը:
Առաջին մարդը, ում Ստանիսլավ Զասը հանդիպել է Երեւանում, արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնակատար Արմեն Գրիգորյանն է, ով 2018 թվականից զբաղեցնում էր Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնը, իսկ հուլիսին տեղափոխվեց ԱԳՆ:
Մեկ ամիս առաջ նրանց միջև վեճ կար, թեև հեռախոսով: Այն բանից հետո, երբ Հայաստանն օգնություն խնդրեց կազմակերպությունից ՝ կապված Ադրբեջանի հետ սահմանին լարված իրավիճակի հետ, Զասը կատարվածն անվանեց «սահմանային միջադեպ» և հասկացրեց, որ ոչ մեկի կողմը չի անցնի: Երեւանում չթաքցրեցին իրենց դժգոհությունը այս ձեւակերպումից: «Ես հեռախոսազրույց ունեցա ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի հետ և վստահություն հայտնեցի, որ
ներկա իրավիճակը չի կարող բնութագրվել որպես միջադեպ, քանի որ ադրբեջանցի զինծառայողները երկար ժամանակ չեն լքել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքը», — հուլիսի 5-ին վրդովվել էր Արմեն Գրիգորյանը, երբ դեռ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնում էր։
Անձամբ հանդիպելով ՝ զրուցակիցները շարունակեցին զրույցը նույն թեմայով: «Արմեն Գրիգորյանն իր զրուցակցին ներկայացրեց իրավիճակը Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերի սահմանամերձ տարածքներում, Ադրբեջանի պարբերական սադրանքները, այդ թվում ՝ Նախիջևանի տարածքից»,- նշվում է հաղորդագրության մեջ: Կովկասյան տարածաշրջանում ՀԱՊԿ պատասխանատվության ոլորտում Արմեն Գրիգորյանը ուշադրություն հրավիրեց Արցախի դեմ ադրբեջանա-թուրքական ագրեսիայի հետևանքների վրա։
Հայաստանի արտգործնախարարի պաշտոնակատար Արմեն Գրիգորյանը չէր կարող չբարձրացնել ՀԱՊԿ-ի` հայկական նախագահության թեման, որը սկսվում է սեպտեմբերի 16-ին և որի հետ Երևանը մեծ հույսեր է կապում: «Գրիգորյանը տեղեկացրեց նախագահության հայեցակարգային մոտեցումների մասին ՝ ընդգծելով, որ առաջնահերթություններից մեկը լինելու է կազմակերպության արդյունավետության բարձրացումը, մասնակից երկրների կարիքներին ժամանակին արձագանքելու մեխանիզմների ամրապնդումը»,- ասացին նախարարությունից:
Ըստ «Կոմերսանտի» հարցումների՝ Մոսկվայում, Երևանում և Բաքվում հարցազրույցին մասնակցած փորձագետների, Հայաստանի կառավարությունը կփորձի օգտագործել իր նախագահությունը ՀԱՊԿ-ում `Ադրբեջանի գործողությունները դատապարտելու կամ, առնվազն, դրանց վրա առավելագույն ուշադրություն հրավիրելու համար: Իր հերթին՝ դա կարող է դուր չգալ Մոսկվային և կազմակերպության մյուս անդամներին:
Օրինակ, հայ ռազմական փորձագետ Դավիթ Հարությունյանը համոզված է, որ Ադրբեջանի հետ հակամարտությունը լուծելու համար Երևանի ճնշումը ՀԱՊԿ-ի վրա «հղի է ներքին լարվածությամբ, եթե չասենք ճգնաժամով ՀԱՊԿ-ում, ինչպես մասնակից որոշ պետությունների ու Բաքվի միջև մտերիմ հարաբերություններին, այնպես էլ ներկայումս ՀԱՊԿ-ի` Կենտրոնական Ասիայի անդամ պետությունների աֆղանական ուղղվածությամբ»։
«Հայերը կիրականացնեն ՀԱՊԿ-ի նկատմամբ իրենց պահանջները, բոլորին կհիշեցնեն «Թուրքիայի աջակցությամբ Ադրբեջանի ագրեսիան» և կպնդեն, որ կազմակերպությունը պետք է ավելի ակտիվ լինի ոչ միայն քաղաքական, այլ նաև ռազմական ոլորտում»,- կարծիք է հայտնել Հետխորհրդային տարածքի ռուս փորձագետ Արկադի Դուբնովը:
— Բայց, իմ կարծիքով, դա ոչ մի ազդեցություն չի ունենա, քանի որ ՀԱՊԿ-ն ի սկզբանե ստեղծված չէր տարածաշրջանում խնդիրների լուծման համար: Ավելին՝ ՀԱՊԿ անդամների կեսը թուրքալեզու եւ մահմեդական պետություններ են, որոնք բազմիցս համակրանք են արտահայտել Ադրբեջանի նկատմամբ: Երևանն ու Մոսկվան դա լիովին գիտակցում են, ուստի ՀԱՊԿ շրջանակներում իրականացվող բոլոր զորաշարժերը հոգնածության տպավորություն են թողնում», — ասել է նա։
Իր հերթին, ադրբեջանցի քաղաքագետ Ֆարխադ Մամեդովը, «Կոմերսանտի» հետ զրույցում նշել է, որ իր կարծիքով Հայաստանի ղեկավարությունը «միտումնավոր վնասում է ՀԱՊԿ-ի վարկանիշին և փորձարկում է կազմակերպության կայունությունը` ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ դիմելու պատճառ ունենալու համար: